Mastitis, czyli zapalenie wymienia jest jednostką chorobową generującą najwyższe straty w produkcji mleka. Podwyższony w wyniku mastitis poziom komórek somatycznych dyskwalifikuje mleko i nie można oddać go do mleczarni. Po zakończeniu leczenia należy dodatkowo zachować okres karencji. Warto też pamiętać, że próba oddania mleka ze zbyt wysoką somatyką lub zawierającego antybiotyki, może skutkować koniecznością utylizacji całej cysterny i obciążeniem kosztami niedbałego hodowcy.
Jedyną słuszną drogą zwalczania mastitis jest profilaktyka i prewencja. Staranność w zapobieganiu mastitis i każda wydana na ten cel złotówka zwracają się wielokrotnie.
Zapalenie wymienia powodują infekcje bakteryjne lub grzybicze. Istotne jest więc utrzymanie wymienia w czystości i w dobrej kondycji, ochrona strzyków i wymienia pomiędzy dojami, zasklepienie zwieraczy strzyków oraz taka organizacja doju, by nie było możliwości przenoszenia drobnoustrojów z jednej krowy na drugą.
Herpeswirusowe zapalenie strzyków to poważna i groźna choroba atakująca przede wszystkim młode krowy w pierwszej laktacji, najczęściej w okresie jesiennym i utrzymuje się przez całą zimę. Powoduje zmiany na strzykach podobne do odmrożeń, później pęcherze, które pękają. Skutkiem zapalenia strzyka może być mastitis, utrata ćwiartki wymienia a nawet konieczność wybrakowania krowy. Cielęta ssące chory strzyk narażone są na stany zapalne w jamie gębowej.
Na dzisiaj nie dysponujemy skutecznym lekarstwem przeciw herpeswirusowemu zapaleniu strzyków. Pozostaje jedynie łagodzenie objawów: dezynfekcja preparatami opartymi na jodzie oraz stosowanie preparatów zmiękczających skórę.
W przypadku herpeswirusowego zapalenia strzyków, jedyną, skuteczną drogą przeciwdziałania jest profilaktyka i prewencja: organizacja doju uniemożliwiająca przenoszenie zakażenia wirusowego pomiędzy krowami, skuteczne środki dezynfekcji aparatów udojowych, dobrej jakości dippingi chroniące strzyk i zasklepiające zwieracz.
Ketoza to choroba dotycząca przede wszystkim krów o wysokiej wydajności, dotyczy znacznego odsetka zwierząt (w niektórych stadach nawet 40 – 50%), dlatego jej profilaktyka ma zasadnicze znaczenie dla profesjonalnych gospodarstw. Należy do chorób metabolicznych, wynikających z nieprawidłowej przemiany materii. Jest efektem ujemnego bilansu energetycznego, zwykle wywołanego błędami żywieniowymi w okresie zasuszenia, ale także innymi chorobami powodującymi obniżenie ilości przyjmowanej paszy.
Ketoza występuje najczęściej po wycieleniu, gdy produkcja mleka jest najwyższa i najwyższe też jest zapotrzebowanie na energię. Gdy jej brakuje, spalane są tłuszczowe rezerwy energetyczne i obniża się poziom glukozy we krwi, rośnie natomiast poziom ciał ketonowych we krwi i w moczu.
Najczęściej występuje ketoza subkliniczna, trwa zaledwie kilka dni i bywa bezobjawowa, niezdiagnozowana przez hodowcę. Niestety jej skutki są poważne: większa podatność na zaburzenia metaboliczne i infekcje, obniżenie produkcji mleka, problemy z rozrodem.
Profilaktyka ketozy polega na starannym monitorowaniu grupy technologicznej krów zasuszonych, zapobieganiu nadmiernemu otłuszczaniu, dostarczaniu odpowiednich ilości aminokwasów i składników mineralnych. Szczególnie istotne są ostatnie 3 – 4 tygodnie przed wycieleniem i okres okołowycieleniowy. Na każdym z tych etapów należy stosować odpowiednio dobrane dodatki i emStymulatory.
Kwasica żwacza to najczęściej występująca choroba metaboliczna bydła mlecznego. Powodowana jest nadmiernym namnażaniem się bakterii amylolitycznych w żwaczu wskutek skarmiania paszą zawierającą duże ilości łatwo fermentujących węglowodanów (skrobia, cukry, pektyny, beta-glukany), co prowadzi do nadmiernej produkcji kwasów tłuszczowych i kwasu mlekowego, obniżenia pH treści żwacza, a w efekcie obniżenia ilości bakterii celulitycznych i pierwotniaków odpowiedzialnych za trawienie włókna.
Skutkiem kwasicy jest nie tylko niższa efektywność trawienia pasz objętościowych, ale także spadek produkcji mleka, masy ciała. Pogorszenie ogólnej kondycji zdrowotnej a także kulawizny, a w przypadku przewlekłej kwasicy – wskaźników rozrodu.
Z kwasicą spotykamy się najczęściej w okresie okołoporodowym, w momencie zmiany dawek żywieniowych. Występuje także w przypadku skarmiania niewłaściwie przygotowanym TMR-em (za mocno rozdrobnionym) i kiszonkami o zbyt dużych ilościach kwasu mlekowego. Czynnikiem podnoszącym ryzyko kwasicy jest utrudniony dostęp do stołu paszowego, gdzie krowy słabsze muszą pobierać zbyt duże dawki paszy w krótkim czasie.
Profilaktyka kwasicy polega na właściwym odżywianiu, odpowiednim zwiększeniu dawek przed wycieleniem oraz uzupełnianiu dawek o substancje buforujące, takie jak kwaśny węglan sodu, tlenek magnezu czy kreda. Jednakże najbardziej korzystny wpływ na mikroflorę żwacza mają drożdże paszowe, a szczególnie żywe kultury drożdży. Nie tylko wspierają bakterie celulityczne i regulują pH, ale wpływają też na ogólną zdrowotność zwierzęcia. Zawierają witaminę B1, sole mineralne i enzymy wspomagające trawienie.
Zasadowica to choroba metaboliczna odwrotna do kwasicy, w której wyniku treść żwacza ma zbyt wysokie pH – powyżej wartości 7.0. Powodowana jest zbyt wysokim udziałem białka i niebiałkowych związków azotowych oraz niedoborem łatwostrawnych węglowodanów, w wyniku czego następuje zbyt wysoka produkcja amoniaku, którego bakterie nie są w stanie przekształcić w białko. Nadmiar amoniaku prowadzi do zatrucia organizmu krowy.
Jedną z przyczyn zasadowicy jest spasanie bydła zbyt dużymi dawkami pasz bogatych w białko, takimi jak śruta sojowa czy rzepakowa. To jednak zdarza się stosunkowo rzadko, gdyż są to komponenty drogie i hodowcy raczej nie podają ich więcej niż trzeba.
Częstszym powodem występowania alkalozy bywa zbyt gwałtowna zmiana diety spowodowana wypasaniem na młodych, wiosennych trawach lub karmienie zielonkami z tychże traw. Takie zmiany żywienia należy przeprowadzać stopniowo, by mikroflora bytująca w żwaczu miała czas dostosować się do przetwarzania innego rodzaju materii.
Inne przyczyny zasadowicy to pasze z niepoprawnie nawożonych azotem użytków zielonych (szczególnie dla krów zasuszonych), niewłaściwe stosowanie mocznika, amoniakowanych wysłodków buraczanych oraz zadawanie pasz podgniłych i źle zakiszonych.
Skutkiem alkalozy jest obniżenie zdrowotności cieląt, ich słabszy rozwój i wzrost. Zasadowica szczególnie szkodliwa jest dla krów zasuszonych – może prowadzić do hipokalcemii, hipomagnezemii a w końcu do porażenia poporodowego (gorączki mlecznej). W stanach klinicznych następuje utrata apetytu, biegunki, spadek wagi, zatrucia organizmu i uszkodzenie wątroby.
Najważniejsza w profilaktyce alkalozy jest właściwie zbilansowana pasza oraz łagodne, stopniowe przechodzenie z jednego rodzaju pasz do innego, szczególnie przy wprowadzaniu pasz z dodatkiem mocznika czy młodych zielonek.
Dobre efekty profilaktyczne dają dodatki żywieniowe zawierające chelaty cynku, miedzi i manganu.
Tężyczka pastwiskowa jest poważną chorobą, dotykającą krów wiosną, na początku wypasu. Zielonki będące w fazie intensywnego wzrostu zawierają zbyt mało makroelementów, a przede wszystkim magnezu. U części zwierząt w stadzie może to wywołać tężyczkę pastwiskową. Najbardziej narażone są krowy wysokomleczne, osobniki starsze, we wczesnej laktacji oraz cierpiące na choroby metaboliczne.
Objawy to spadek apetytu i produkcji mlecznej, chwiejny chód, drżenie mięśni, niespokojne zachowanie. Ostry przebieg choroby może prowadzić do śmierci.
Tężyczka może występować także u zwierząt nie wychodzących na pastwisko. Może być skutkiem zadawania zbyt dużych ilości siana, kiszonek z gleb ubogich w magnez lub zbyt intensywnie nawożonych potasem i azotem.
Profilaktyka tężyczki powinna rozpocząć się przed sezonem pastwiskowym. Polega przede wszystkim na podawaniu zwierzętom dodatków mineralno-witaminowych z magnezem a także na stopniowym wprowadzaniu do żywienia świeżych zielonek. Należy także unikać wypasania krów podczas przymrozków.
Hipokalcemia to choroba specyficzna dla krów mlecznych. W naturze nie występuje u innych przeżuwaczy. Po wycieleniu, na początku laktacji następuje skokowy wzrost zapotrzebowania na wapń w wyniku rozpoczęcia produkcji siary. Skok jest tym większy, im wyższa jest wydajność krowy.
Na hipokalcemię najbardziej narażone są wysokomleczne krowy w trzeciej laktacji i późniejszych. Problem w tym, że podkliniczna hipokalcemia najczęściej przebiega bezobjawowo. Krowy wyglądają zdrowo, jednak tracą apetyt i spada ich wydajność mleczna, wzrasta też ryzyko zapaleń macicy, gorączek poporodowych, przemieszczeń trawieńca, ketozy, problemów z zacieleniem.
Forma kliniczna choroby powoduje porażenie poporodowe (zaleganie). Jej skutkiem może być zatrzymanie łożyska, zapalenie błon śluzowych macicy, zaburzenie motoryki przedżołądków i przemieszczenie trawieńca, obniżenie pobierania suchej masy, ketoza, mastitis etc., a w konsekwencji nierzadka konieczność brakowania krów.
Profilaktyka hipokalcemii to przede wszystkim właściwe żywienie w okresie zasuszenia. Celem jest przygotowanie organizmu krowy na skokowy wzrost zapotrzebowania na wapń, które w dużej części zaspakajane będzie z kości zwierzęcia.
W tym celu można wykorzystać kilka mechanizmów:
• dostarczanie dodatkowej dawki wapnia, z zachowaniem odpowiedniego poziomu magnezu i potasu, przez 10 – 14 dni przed wycieleniem,
• zastosowanie uderzeniowej dawki dobrze wchłanialnego i szybko rozpuszczalnego wapnia tuż po wycieleniu,
• kontrolowane zakłócenie równowagi kationowo-anionowej w ostatniej fazie zasuszenia, powodujące wcześniejsze uruchomienie mechanizmu uwalniania wapnia z kości (w normalnych warunkach dzieje się to dopiero w momencie wycielenia),
• utrzymanie w okresie zasuszenia stosunkowo niewielkiej dawki 60 g Ca na krowę dziennie,
• zmniejszenie dawek potasu w okresie zasuszenia.
Biegunki to jeden z najpoważniejszych problemów, jaki napotykają rolnicy w odchowie cieląt. Szacuje się, że nawet 40% przypadków śmierci cieląt w pierwszych 6-ciu tygodniach życia związanych jest z biegunką. Statystycznie najwięcej przypadków zachorowań przypada na drugi tydzień.
Biegunki mogą mieć charakter pokarmowy lub zakaźny, z tym, że te pierwsze często przechodzą w drugie.
Profilaktyka to przede wszystkim właściwe karmienie: siara w pierwszych godzinach życia i odpowiednie preparaty mlekozastępcze od 3. dnia, w odpowiedniej ilości. Niezmiernie ważne jest też utrzymanie czystości kojców, odpowiednie ich przewietrzanie i ograniczenie stresów.
W przypadkach zagrożenia, np. stresu związanego z dekoronizacją, zaleca się zapobiegawcze stosowanie preparatów antybiegunkowych o działaniu biologicznym lub fizykochemicznym (elektrolitowym), tych samych, które stosuje się także po wystąpieniu objawów biegunek.
Ważne jest również izolowanie chorych cieląt i unikanie kontaktów cieląt nowonarodzonych ze starszymi.
Nie należy też zapominać o oczywistym fakcie, że zdrowa, prawidłowo prowadzona krowa, dobrze przygotowana do wycielenia rodzi zdrowsze cielę – dlatego profilaktyka cielęcia powinna zaczynać się od jego matki.
Biegunka może być wywołana przez wiele czynników: infekcje wirusowe, zakażenia bakteryjne, kwasicę, zasadowicę, zatrucia mikotoksynami, przemieszczenie trawieńca, a także przez stres i zbyt gwałtowną zmianę paszy. Ważne jest ustalenie przyczyny, ale równie istotne jest szybkie działanie przeciwobjawowe – powstrzymanie samej biegunki, która niezależnie od wywołującej ją choroby, może przynieść znaczne szkody organizmowi zwierzęcia.
W profilaktyce i leczeniu stosuje się środki stymulujące florę bakteryjną, poprawiające perystaltykę jelit, obkurczanie nabłonków w przewodzie pokarmowym i elektrolity.
Ciche ruje to bardzo częsty i przynoszący wysokie straty problem hodowlany. Określenie właściwego terminu inseminacji krów ma zasadniczy wpływ na jej skuteczność, a tym samym na wyniki produkcyjne stada.
Ciche ruje występują częściej u krów o wysokiej mleczności. Duże znaczenie mają też warunki utrzymania stada: brak ruchu (obory uwięziowe), brak światła, niewłaściwa temperatura, zbyt duża wilgotność, hałas, sytuacje stresowe.
Najważniejszym działaniem profilaktycznym mającym na celu zminimalizowanie występowania cichych rui jest właściwe żywienie krów, szczególnie w pierwszym okresie po wycieleniu. Niezmiernie istotne jest poprawne zbilansowanie dawki, a także dostarczanie odpowiednich mikro- i makroelementów. Należy także zadbać o ogólny dobrostan zwierząt i ograniczenie czynników stresowych.
Częstość występowania trudności z zacieleniem wzrasta proporcjonalnie do wydajności mlecznej. Nierzadko bywa to przyczyną przedwczesnych brakowań krów.
Największy wpływ na zdrową rozrodczość, w tym zacielenia, ma utrzymanie optymalnej kondycji zwierząt w fazie zasuszenia – u krów zatuczonych o wiele częściej spotyka się trudności z zacieleniem. Jednocześnie należy zadbać o dostarczenie składników mineralnych i witamin, których zawartość w paszach jest niewystarczająca (przede wszystkim β-karotenu), szczególnie w okresie przejściowym (3 tygodnie przed wycieleniem) gdy dawka pokarmowa powinna zawierać więcej białka, energii i włókna.
Inne działania profilaktyczne, to utrzymanie wysokich standardów zoohigienicznych w trakcie obsługi stada, zabiegów weterynaryjnych czy inseminacji – minimalizowanie ryzyka infekcji bakteryjnych.
Zatrzymanie łożyska występuje o wiele częściej w przypadku krów w systemie uwięziowym niż w wolnowybiegowym.
Wydalenie łożyska, czyli błon płodowych powinno nastąpić w ciągu 3 – 8 godzin po wyparciu płodu. Jeśli to nie nastąpi w ciągu 12 godzin mamy do czynienia z zatrzymaniem łożyska i konieczna jest interwencja weterynaryjna. Zatrzymanie łożyska grozi poważnymi powikłaniami, w tym ostrym zapaleniem macicy.
Przyczyną zatrzymań łożyska mogą być niedobory białka, selenu, miedzi, witamin A i E, zatuczenie krów w okresie zasuszenia ale także czynniki zakaźne oraz niespełnienie warunków zoohigienicznych.
Profilaktyka tej przypadłości polega na dostarczeniu niezbędnych makro- i mikroelementów oraz witamin (w szczególności selenu i witamin A i E), niedopuszczeniu do otłuszczenia krów zasuszonych, utrzymaniu higieny porodu, kontroli stada pod kątem chorób zakaźnych.
Ochwat – kulawizna
Kulawizna u bydła mlecznego wywoływana jest wieloma różnorodnymi czynnikami: bakteryjnymi, wrzodowymi, mechanicznymi. W większości przypadków dotyczy bardziej obciążonych kończyn tylnych.
Skutki kulawizny są bardzo dotkliwe, zarówno hodowlane jak i ekonomiczne, obejmują obniżenie produkcji mleka, mniejszą skuteczność rozrodu a także wyższą liczbę brakowanych krów. Szacuje się, że w UE dolegliwość ta dotyczy nawet ¼ populacji, jest to więc bardzo poważny problem hodowlany i ekonomiczny.
Profilaktyka polega na zapewnieniu dobrych warunków bytowych zwierząt, a szczególnie odpowiedniego podłoża, utrzymaniu higieny racic, ale także na dostarczeniu właściwych makro- i mikroelementów, przede wszystkim biotyny, w postaci mieszanek mineralno-witaminowych.
Na przemieszczenie trawieńca szczególnie podatne są krowy rasy holsztyńsko-fryzyjskiej. Jak większość chorób metabolicznych bydła mlecznego najczęściej występuje w okresie okołowycieleniowym, szczególnie w pierwszej laktacji, gdy organizm krowy jest najbardziej obciążony.
Jedną z ważniejszych przyczyn przemieszczenia trawieńca jest zbyt wysoki udział pasz treściwych w dawce i zbyt mała ilość pasz objętościowych. Dodatkowym czynnikiem ryzyka u krów przed wycieleniem jest ucisk macicy na trawieniec. Także wszelkie inne błędy żywieniowe, w wyniku których spada pobieranie paszy mogą skutkować tą dolegliwością podobnie jak zbyt gwałtowna zmiana żywienia, złej jakości pasza czy sytuacje stresowe – wprowadzenie pierwiastki po wycieleniu do dużej grupy, przeniesienie z pastwiska na beton lub ruszt, hałas w oborze, wysoka temperatura, problemy z racicami, dalekie przepędy, zbyt długie przerwy w zadawaniu paszy, zbyt zimna woda do picia.
Co dziesiąta krowa, u której stwierdzono przemieszczenie trawieńca zostaje brakowana. Te, które udaje się wyleczyć dają średnio 500 litrów mleka mniej.
Profilaktyka tej dolegliwości polega przede wszystkim na właściwym żywieniu, z dostateczną ilością pasz objętościowych i surowego włókna, nie nazbyt rozdrobnionego, eliminowaniu z żywienia nadpsutych pasz, unikaniu sytuacji stresowych.
Po wycieleniu zaleca się napojenie krowy 40 – 60 litrami ciepłego pójła z dodatkiem emstymulatora bogatego w wapń oraz inne makro- i mikroelementy, a także energię, na przykład Mammy ENERGY DRINK.
Wzdęcie żwacza to skutek spożycia dużej ilości mocno fermentującej paszy – koniczyna, wyka, liście kapusty, lucerna, nać ziemniaczana, śruta, nadpsuta kiszonka, przemarznięte okopowe. Na pastwisku szczególnie niebezpieczne są pierwsze dni wypasu, gdy bydło łapczywie zjada paszę, wypas po deszczu i szronie oraz młoda koniczyna.
W wyniku fermentacji w żwaczu gromadzi się gaz, powodując jego rozciągnięcie i ucisk na organy wewnętrzne, a także napięcie skóry brzucha. Zwierzę odczuwa ból, nie może żuć, a w skrajnych okolicznościach nawet oddychać. W przypadku braku odpowiedniego leczenia bardzo prawdopodobna jest śmierć zwierzęcia.
Profilaktyka wzdęcia żwacza: należy unikać dużych ilości wymienionych wcześniej pasz, wykluczyć pasze podpsute (gnijące, sfermentowane i pleśniejące), stopniowo przechodzić z żywienia oborowego na wypas, w przypadku mokrego pastwiska wcześniej spasać krowy sianem, nie wypasać na koniczynie, nie poić po spasaniu pasz soczystych.
Stan zapalny macicy objawia się ropnymi wypływami z narządów rodnych krów. Jeśli ma to miejsce przed 21. dniem po wycieleniu mówimy o metritis, natomiast po 21. dniu – endometritis (stan zapalny błony śluzowej macicy). Choroba dotyczy 10 – 20% krów mlecznych, bywa skutkiem zatrzymania łożyska, poronienia, zbyt wczesnego lub trudnego wycielenia, ciąży bliźniaczej i błędów żywienia krów w okresie zasuszenia.
Profilaktyka zapalenia macicy polega w największej mierze na właściwym żywieniu w okresie zasuszenia i w okresie przejściowym, dostarczeniu zwierzęciu odpowiednich ilości składników pokarmowych, m.in. białka, energii wapnia, magnezu i fosforu.
Topmleko, ul. Elbląska 34, 10-672 Olsztyn, www.topmleko.pl, tel.: 785 515 141, topmleko@topmleko.pl 
Realizacja: virtualmedia.pl
Wyślij wiadomość, skontaktujemty się z Tobą
